Historia Wojsławic

Osadnictwo w okolicach Wojsławic rozpoczęło się już w okresie neolitu. Świadczy o tym kamienny grób skrzynkowy odkryty na polach wsi Poniatówka w 1934 roku, pochodzący z połowy pierwszego tysiąclecia p.n.e. W Wojsławicach znajdowano toporki, grociki z krzemienia, groby popielnicowe i wczesnośredniowieczne kurhany.

 

Istnieją przypuszczenia, że zamek w Wojsławicach został wzniesiony w miejscu wcześniejszego grodu.

 

Najstarsza odnaleziona pisana wzmianka o Wojsławicach pochodzi z albumu studentów Akademii Krakowskiej z 1404 roku - zapisani są tam bracia Andreas, Nicolas, Johannes Roslay de Voyslawycze dioec. Chelmensis. W roku 1434 pojawia się wzmianka o Wojsławicach jako wsi należącej do katolickiej parafii kumowskiej.

 

Królewską wieś Wojsławice nadał Władysław Jagiełło na własność Janowi Ligęzie Czyżowskiemu herbu Półkozic, kasztelanowi krakowskiemu. Wtedy właśnie, około roku 1440 Wojsławice otrzymały prawa miejskie. Czyżowski ufundował drewniany kościół pw NMP i Wszystkich Świętych. Powstał również warowny zamek położony ok. 500 m na południowy wschód od miasta, na niedużym wzniesieniu, tuż za dawnym stawem. W roku 1445 odnotowana jest pierwsza wzmianka o wojsławickich Żydach. W 1466 roku zwołano tu sejmik ziemi chełmskiej, co świadczy o tym, że było to dobrze rozwinięte miasto. W 1490 roku Wojsławice najechali Tatarzy i częściowo zniszczyli.

 

Natomiast w 1497 roku zatrzymał się na zamku wielki mistrz krzyżacki Jan von Tiefen, idący z pomocą królowi Janowi Olbrachtowi w wyprawie wołoskiej.

 

Następnie Wojsławice przechodzą w drodze spadku w ręce Jakuba Zakliki. Od 1499 roku są w posiadaniu Hieronima Zaklika Czyżowskiego herbu Topór. Zwalnia on mieszkańców na 10 lat od obowiązków względem miasta i pomaga w odbudowie. W 1508 roku potwierdza przywileje lokacyjne. W akcie powtórzenia lokacji miejskiej mowa jest o istniejącym w Wojsławicach kościele oraz trzech cerkwiach - św.Eliasza, św.Onufrego i św.Praksedy.

 

W 1629 roku miasto przechodzi we władanie Janusza Tyszkiewicza – wojewody kijowskiego, a następnie jego spadkobierców. W 1636 roku z powodu pożaru spłonęły 64 domy.

 

Kolejnym właścicielem miasta był Stefan Stanisław Czarniecki. W 1703 roku Wojsławice dziedziczy jego córka Zofia Aniela Potocka, żona Michała Potockiego – wojewody wołyńskiego.

 

W XVIII w. w Wojsławicach powstała gmina żydowska. W 1761 przybyła do miasta żydowska sekta frankistów. W celu pozbycia się miejscowych Żydów upozorowali mord rytualny, oskarżając o to rabina i starszyznę kahału. Rezultatem śledztwa było skazanie na śmierć przez poćwiartowanie 5 Żydów i rabina. Frankiści zdziesiątkowani czarną ospą ostatecznie opuścili miasto w 1763 roku.

 

W 1779 roku miasto dostała w spadku Humbelina z Potockich Kurdwanowska. Ponieważ chciała szybko odbudować strawione kolejnym pożarem miasto zezwoliła na ponowne osiedlenie się Żydów, dając im szereg ulg.

 

Zadłużone przez dzieci Humbeliny dobra odkupił Wojciech Poletyłło, kasztelan chełmski. W rękach tej rodziny pozostały aż do 1923 roku. Poletyłłowie powiększali majątek skupując sąsiednie wsie i rozwijając gospodarkę rolną.

 

W pierwszej połowie XIX wieku Alojzy Poletyłło, senator Królestwa Kongresowego rozbudował dwór oraz zbudował browar, gorzelnię, octownię, fabrykę sukna i fabrykę narzędzi rolniczych. We wsi Huta funkcjonowały: huta szkła i piec wapienniczy. Miasto było bardzo zaniedbane: ulice i rynek nie posiadały bruków, brak studni, zabudowa wyłącznie drewniana, chaotyczna, typu wiejskiego.

 

W 1863 roku oddział wojsk rosyjskich dokonał napadu na miasteczko. Splądrowano i zniszczono pałac Poletyłłów.

 

W 1869 rok władze carskie odebrały Wojsławicom prawa miejskie.

 

W 1915 roku wieś stała się terenem działań wojennych. W najbliższej okolicy zginęło w walkach ok. 1400 żołnierzy rosyjskich i niemieckich. Kolejny pożar strawił część rynku, ulice Chełmską i Krasnystawską. Podupadł też majątek Poletyłłów.

 

Na początku lat dwudziestych majątek Poletyłłów został rozparcelowany. Folwark rozpadł się a park został wycięty.

 

Przed II wojną światową Wojsławice liczyły ok. 3200 mieszkańców, w skład których wchodzili: Polacy, Żydzi i Ukraińcy. W 1932 roku powstały w Wojsławicach dwie komórki KPP.

 

W czasie II wojny światowej przez Wojsławice przechodziły liczne oddziały wojska polskiego ze składu Frontu Północnego idące z rejonu Chełma na południe, w stronę Zamościa i Tomaszowa, m.in. grupa operacyjna kawalerii gen. Andersa po walkach w rejonie Sawina. W Majdanie Ostrowskim 20 września 1939 roku stacjonowała 41 dywizja piechoty gen. W. Piekarskiego przeprowadzając reorganizację. 25 maja 1940 roku SS rozstrzelało 12 osób a 100 wywieziono do Niemiec. Całkowicie zlikwidowano ludność żydowską.

 

W Wojsławicach powstała siatka AK i BCh. W 1941 roku zorganizowano we wsi komórkę organizacji komunistycznej "Czerwona Partyzantka" (1942 rok, działał oddział pod dowództwem "Jurka"). W okolicy działała również grupa partyzancka dowodzona przez Konstantego Mastalerza ps. Stary (bitwa pod Nowym Folwarkiem – czerwiec 1942, 10 kwietnia 1944 roku zniszczenie niemieckiego urzędu pocztowego, inne akcje: likwidacja posterunków policji, urzędów gminnych i mleczarni kontyngentowych). W 1943 roku, w akcji prowadzonej przez Witolda Fałkowskiego ps. Wilk, zniszczono urząd gminny w Wojsławicach, spalono wykazy kontyngentowe i rozbito mleczarnię. 17 kwietnia 1944 roku oddziały AK, BCh i Al, pod dowództwem por. Witolda Fałkowskiego i komendanta miejscowego rejonu AK, stoczyły bitwę o Wojsławice. Była to najpoważniejsza akcja zbrojna na terenie powiatu chełmskiego w czasie okupacji. W hołdzie partyzantom, którzy polegli w bitwie o Wojsławice wystawiono pomnik przy ulicy Uchańskiej, obok domu kultury. Wojsławice zostały wyzwolone 24 lipca 1944 roku przez oddziały 3 Armii Gwardyjskiej I Frontu Ukraińskiego. Po wojnie na terenie gminy działały oddziały UPA.

 

W 1947 roku Wojsławice zostały zelektryfikowane. Natomiast w 1962 roku zbudowano wodociąg. Powstał również ośrodek zdrowia przy ulicy Uchańskiej, który kilka lat temu został zamknięty. W 1957 roku wzniesiono na gruzach pałacu Poletyłłów szkołę, która funkcjonuje do dziś. Przy ulicy Uchańskiej znajduje się wybudowany w 1968 roku Gminny Dom Kultury.

 

W Wojsławicach mieści się również regionalna Izba Pamięci w Gminnym Centrum Kultury gdzie są eksponaty z dziedziny archeologii, historii i etnografii. W lipcu 2003 roku z Izby Pamięci w skradziono siedem obrazów pochodzących z XVIII-XX w.



Architektura

Układ
W środku Wojsławic znajduje się czworokątny rynek. Zabudowany jest budynkami drewnianymi i murowanymi ustawionymi kalenicowo. W kilku budynkach zachowały się jeszcze podcienie. We wsi został zachowany dawny układ urbanistyczny, w którym rynek spełnia funkcje handlowe i usługowe, a ulice podmiejskie mają charakter wiejski.


Chałupy
Wojsławicka chałupa posiada ściany z bali w zrąb na węgły z ostatkami. Dachy są czterospadowe lub z półszczytem górnym, kryte słomą. Również stodoły i obory mają czterospadowe dachy. Im starsza chałupa to dach jest bardziej stromy (do ok. 60 stopni). Gospodarstwa mają zabudowę typu okólnikowego czyli budynki tworzą zwarty czworobok z dziedzińcem wewnątrz.

 
Joomla templates by a4joomla