Izolacja więzienna
sobota, 18 listopada 2006 23:50

Deli.cio.us    Digg    reddit    Facebook    Wykop    Gwar


Izolacja więzienna jest formą izolacji pejoratywnej, mającej znaczenie negatywne. Jest efektem decyzji podjętej przez innych ludzi. Ma więc charakter przymusu a nie dobrowolnego wyboru. Fakt ten wydaje się decydować o sposobie adaptacji człowieka do środowiska, jego percepcji i reakcji na sytuację.
Uwięzienie stawia człowieka przed koniecznością współżycia z narzuconą mu grupą ludzi wywodzących się z różnych środowisk, o różnych charakterach i motywach zachowania. Wpływa to na ograniczenie możliwości wyboru kontaktów interpersonalnych a ponadto utrudnia zdobycie istotnych dla jednostki wartości.

Sytuacja w której jednostka może bez większych przeszkód realizować swoje cele, zaspokajać swoje potrzeby jest sytuacją normalną. Sytuacja więzienna nie jest więc normalną. Tak więc uwięzienie człowieka oznacza odseparowanie go od innych grup społecznych (poza izolowaną), ograniczenie jego powierzchni życiowej (3m²), ograniczenie dopływu bodźców z zewnątrz: kontaktów ze światem zewnętrznym a czas uwięzienia określa precyzyjnie orzeczony wyrok.

Elementami uwięzienia są: deprywacje, frustracje, deprywacja godności, zagrożenia, dopływ bodźców sensorycznych i informacji, zaspokojenia potrzeb.

Bogaty świat doznań zmysłowych ulega w więzieniu znacznemu zubożeniu. Architektura więzień do minimum ogranicza dopływ bodźców ze świata zewnętrznego i to zarówno wzrokowych, słuchowych i węchowych. Wszelkie natomiast bodźce dochodzące z wewnątrz zakładów są bardzo monotonne: przytłumione, nieciekawe kolory, korytarze, cele, kraty, stalowoszare mundury, zgrzyt zamków, kluczy, monotonne polecenia funkcjonariuszy. Trudno tu mówić o bogactwie doznań stąd też – tęsknota osadzonych za kolorami, przestrzenią, hałasem.

Dopływ informacji.
Więzienie blokuje również dopływ informacji, przy czym nie dotyczy to informacji ogólnych, dotyczących nas wszystkich, ponieważ te przekazywane są przez środki masowego przekazu dostępne praktycznie wszystkim osadzonym (radioodbiorniki, TV, głośniki, prasa). Więzienie ogranicza przede wszystkim informacje dotyczące rodzin osadzonych, ich środowiska. Przychodzące listy zawierają wiadomości sprzed kilku dni (w przypadku aresztowanych – czas ten znacznie się wydłuża), widzenia są 2- 3 razy w miesiącu.

Potrzeby biologiczne.
W więzieniu zaspakajane są potrzeby biologiczne, wrodzone, tożsame w zasadzie w świecie zwierzęcym i ludzkim: snu, pokarmu, wydalania itp. Regulaminy wykonania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania ściśle regulują te sprawy: 8 – godzinny sen, łóżko, pościel; trzy posiłki dziennie, napoje, możliwość zakupu artykułów żywnościowych; kąciki sanitarne itd. Problem zaczyna się w momencie nie zaspokojenia potrzeb społecznych, z którymi to potrzebami więzienie do niedawna nie liczyło się. Potrzeby te powstają i rozwijają się w warunkach życia społecznego, nie opierają się na wrodzonych mechanizmach. Z tego powodu potrzeby więźnia w zakresie przyzwyczajeń, upodobań, zainteresowań są mocno zdeprywowane. Zablokowana jest możliwość zaspokojenia potrzeby miłości, akceptacji, przynależności, bezpieczeństwa, uznania, więzi emocjonalnej, samorealizacji, rozwoju, doskonalenia się.

Efektem powyższego jest stan frustracji. Nasilenie frustracji może prowadzić do zachowań zaburzonych: agresywnych5, autoagresywnych6 – zachowań, które możemy zaobserwować a nie zawsze wiemy co jest ich przyczyną.

Deprywacja godności.
Wyobraźmy sobie człowieka wolnego, pełniącego w społeczeństwie różne role: ojca, męża, sąsiada, mającego prawo decydowania o sobie, swoich bliskich, mającego prawo wyboru, pełniącego różne funkcje i nagle – zostaje pozbawiony tego a sprowadzony do roli więźnia. Jego godność jest ustawicznie deprecjonowana poprzez nadmierne ograniczenia, zależności od innych – zarówno od funkcjonariuszy jak i skazanych. W efekcie – człowiek czuje się zagrożony, nie ma poczucia bezpieczeństwa, nie ma w nikim oparcia. Nic więc dziwnego, iż izolacja nie zależnie od jej rodzaju, czasu trwania a także predyspozycji osobowościowych człowieka prowadzi do szeregu zaburzeń zarówno w sferze doznań zmysłowych, przeżyć psychicznych, jak i postaw wobec otoczenia.

B. Waligóra w książce pt. „Funkcjonowanie człowieka w warunkach izolacji” (1974) jako pierwszy skutek izolacji wymienia względnie trwałe odkształcenie osobowości z tendencją do utrwalania się tych reakcji i zachowań, które powstały w okresie izolacji (nawykowe samouszkodzenia). Innym skutkiem izolacji jest złe samopoczucie, stany apatii, depresji, obniżenie napędu psychoruchowego (spowolnienie), epizody psychotyczne (reaktywne zaburzenia psychiczne zwane dawniej psychozami więziennymi).  Jako następny czynnik wymienia zaburzenia w sferze stawianych i realizowanych celów. Następnie wymienione są zaburzenia w sferze kontaktów z innymi ludźmi (izolowanie się) oraz skrajna introwertyzacja (zamykanie się w sobie, nastawienie człowieka do wewnątrz). Dalej wspomina o nieadekwatnej ocenie rzeczywistości i jako ostatni skutek wymienia zaburzenia instynktu samozachowawczego i zamachy samobójcze.

Reakcje na izolację.
Sposobów reagowania na izolację jest bardzo wiele i analizując je musimy uwzględnić zarówno osobowość człowieka jak i sytuację w jakiej się znalazł. W więzieniu – uwzględniając czynniki świadomości, celu i sposobu realizacji tego celu obserwujemy trzy rodzaje zachowań zaburzonych.

Pierwszym rodzajem będą zachowania instrumentalne charakteryzujące się pełną świadomością celu i jasno określonymi sposobami jego realizacji. Takie zachowania podporządkowane są celom, na których osiągnięciu zależy skazanemu: przeniesienie do innej celi, dostanie się do szpitala, wykazanie swej siły, odwagi (podkultura), zdobycie papierosów itp. Za zachowania instrumentalne można uznać każde zachowanie przez które dąży skazany do osiągnięcia jakiegoś celu stosując przy tym różnorakie formy szantażu, agresję bądź autoagresję.

Drugim rodzajem będą zachowania protestacyjne będące efektem deprywacji lub zagrożenia fizycznego, względnie psychicznego. Do grupy tych zachowań zaliczymy: samouszkodzenia, próby samobójcze, akty agresji werbalnej i czynnej. Osadzeni przejawiając takie zachowania protestują przeciwko zdarzeniom, które według nich są krzywdzące. Charakteryzują się one jasnym celem, ale samo działanie jest zwykle podejmowane w stanie silnego napięcia emocjonalnego co powoduje, że osadzony nie jest w stanie przewidzieć wszystkich konsekwencji swego czynu.

I wreszcie zachowania nawykowe wynikające z mechanizmu nie trzymania afektu. Polegają na uruchomianiu, w trudnych dla skazanego sytuacjach, zachowań wyuczonych i często nieadekwatnych do sytuacji. Są to zachowania impulsywne, polegające na tym , iż skazany nie uświadamia sobie celu swego działania a zachowanie jest efektem potrzeby natychmiastowego rozładowania napięcia emocjonalnego.

Analizując zachowania będące reakcją na różne stresory psychiczne  a więc na frustrację, konflikty, zagrożenia lub innego rodzaju bodźce sytuacyjne można wyodrębnić powtarzające się  sposoby postępowania. Ich cechą wspólną, jest fakt, iż chronią one przed przyjęciem do wiadomości niekorzystnej opinii o sobie samym – a tym samym zachowanie dobrego mniemania o sobie. Inaczej mówiąc mechanizmy obronne są to odruchowo stosowane sposoby, mające na celu zmniejszenie trudnego do zniesienia napięcia emocjonalnego bez zmiany rzeczywistej, trudnej dla człowieka sytuacji.

A. Lewicki (1969) grupuje najważniejsze mechanizmy obronne w oparciu o koncepcję Colemana. Dzieli je na trzy grupy. Pierwsza stanowi techniki stosowane przy wszelkiego rodzaju formach stresu. Drugą grupę stanowią techniki zastępczego zaspakajania potrzeb. Natomiast trzecią grupę mechanizmów stanowią techniki umożliwiające nam takie manipulowanie doznaną przykrością, aby przestała boleć.

Fragment pracy magisterskiej Aliny Semkowskiej pt. Zakład karny jako instytucja resocjalizacji.


 
Zobacz też:
© 2002-2011 Serwis więziennictwo, resocjalizacja i przestępczość - www.agb.waw.pl/cms
Joomla templates by a4joomla

Ta strona używa plików Cookies. Jeśli nie chcesz, by pliki cookies były zapisywane na Twoim dysku zmień ustawienia swojej przeglądarki. Czytaj więcej....

Kontynuowanie przeglądania serwisu bez zmiany ustawień traktujemy jako zgodę na użycie plików cookies.

EU Cookie Directive Module Information