Gilotyna
piątek, 14 stycznia 2011 22:52

Deli.cio.us    Digg    reddit    Facebook    Wykop    Gwar


Gilotyna to przyrząd służący do wykonywania kary śmierci poprzez ścięcie głowy za pomocą dużego, ciężkiego (ok. 40 kg) noża o skośnym ostrzu, który opada pionowo pod wpływem grawitacji na szyję skazańca, unieruchomionego w ramie gilotyny.

 

Historia wynalezienia

Publiczna egzekucja w Lons-le-Saunier w 1878Urządzenia podobne do gilotyny były znane już wcześniej w różnych krajach Europy. Już w 1268 r. Konradyn, książę Szwabii, ostatni z rodu Hohenstaufów wraz ze swym przyjacielem Fryderykiem z Badenii zostali publicznie ścięci w Neapolu za pomocą urządzenia ze spadającym nożem. W "Żywotach świętych" wydanych w 1501 r. w Strasburgu znajduje się rycina przedstawiająca egzekucję skazańca za pomocą maszyny, w której ruchomy nóż poruszający się w pionowej ramie uderzany jest młotem przez kata. Z drugiej połowy XVI w. pochodzą ilustracje, na których widzimy już maszyny do zadawania śmierci, w których ciężki nóż spadał pod własnym ciężarem, wyzwalany przez pociągnięcie liny.

Podczas rewolucji francuskiej gilotynę udoskonalono i zastosowano na wielką skalę jako standardowe narzędzie wykonywania egzekucji w całej Francji. W ten sposób gilotyna stała się symbolem terroru z czasów rewolucji francuskiej. Nazwa gilotyna pochodzi od nazwiska pomysłodawcy zastosowania tego urządzenia, deputowanego do Zgromadzenia Narodowego z Paryża i chirurga Josepha Ignace Guillotina. Gilotynę stosowaną we Francji opracował inny lekarz członek Académie Chirurgicale – Antoine Louis, a wykonał – niemiecki producent klawesynów Tobias Schmidt. Jego konstrukcja była 6-krotnie tańsza od wykonanego z dębowego drewna pierwowzoru autorstwa królewskiego cieśli Guidona, który wyceniono na 5600 liwrów. Od nazwiska projektodawcy była początkowo nazywana Louison lub Louisette, a następnie "wdową". Ostatecznie przyjęła się nadana przez prasę nazwa "gilotyna", mimo rozpaczliwych protestów Guillotina.

Gilotyna była początkowo pomyślana jako bardziej humanitarna metoda wykonywania kary śmierci. We Francji przedrewolucyjnej w stosunku do ludzi szlachetnie urodzonych stosowano ścięcie toporem lub mieczem, a wobec pospólstwa powieszenie. Zdarzało się, że potrzeba było kilka cięć aby odrąbać głowę, a skazaniec, którego wieszano, konał przez dłuższy czas. Najważniejszą technologiczną innowacją w gilotynie, która różni ją od innych rozwiązań tego rodzaju, jest ukośne ostrze. Konstrukcja taka powoduje, że cięcie jest szybkie i praktycznie stuprocentowo pewne, ponieważ – jak wynika z praw fizyki – nacisk krawędzi ostrza w trakcie cięcia przypada na mniejszą powierzchnię, niż to się dzieje wówczas, kiedy krawędź jest pozioma.

Pierwszą osobą ściętą na gilotynie 25 kwietnia 1792 był rabuś, który grasował na traktach – Nicolas J. Pelletier. Najsłynniejszymi osobami straconymi na gilotynie byli król Ludwik XVI, królowa Maria Antonina, Georges Danton i ten, który sam był w znacznym stopniu odpowiedzialny za terror rewolucyjny – Maksymilian Robespierre.

Gilotyna w państwach na świecie

Francja
Gilotyna używana była przede wszystkim we Francji podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Zarówno w okresie I Republiki, jak i za rządów Napoleona, Restauracji i kolejnych okresów historii tego państwa. Natomiast przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu państwa karane były śmiercią przez rozstrzelanie. W czasach istnienia rządu Vichy gilotyną karano też za uczestnictwo w ruchu oporu, czy dokonywanie nielegalnych aborcji. Po przywróceniu Republiki narzędzie śmierci funkcjonowało nadal.

Ostatnia publiczna egzekucja we Francji miała miejsce 17 czerwca 1939 roku w Wersalu, kiedy to stracono Eugène Weidmanna. Po tej egzekucji prezydent Albert Lebrun zniósł publiczne kaźnie.

Również ostatnia w historii egzekucja na gilotynie miała miejsce we Francji. 10 września 1977 roku stracono tunezyjskiego emigranta Hamida Djandoubiego. Prezydent Valery Giscard d'Estaing nie skorzystał z prawa łaski, podobnie zresztą, jak w dwóch poprzednich przypadkach.

W roku 1981 nowy prezydent Francji, François Mitterrand, zwrócił się do parlamentu o zgodę na zniesienie we Francji kary śmierci. Wniosek został przyjęty.

Polska

W dniu 30 czerwca 1794 roku przy pomocy tego urządzenia ścięto we Francji dwudziestosześcioletnią Polkę – Rozalię z Chodkiewiczów Lubomirską, którą oskarżono o utrzymywanie przyjaznych stosunków z wrogami Rewolucji. W niepodległej Polsce, między I a II wojną światową, od 1918 do 1938 gilotyny nie stosowano, lecz w czasie II wojny światowej, w czasie okupacji hitlerowskiej, od 1939 do 1945 gilotyna w Polsce była stosowana na ziemiach wcielonych do III Rzeszy (między innymi Kraj Warty). We Wrocławiu ścięto Polaków (również kobiety) z kraju Warty.

Niemcy
Podczas wojen napoleońskich gilotyna przywędrowała do Niemiec. Wiele krajów, w tym Bawaria (ta wszelako najpóźniej, bo dopiero w latach 50. XIX wieku), Saksonia czy Wirtembergia przyjęły ją – obok ścięcia toporem – jako metodę egzekucji na swoim terytorium. W roku 1871 zjednoczona już Rzesza przyjęła, że przestępstwa, za które przewidziana jest kara śmierci, będą karane ścięciem na gilotynie lub toporem.

Największe żniwo zebrała gilotyna pod rządami Hitlera. W samych tylko latach 1944-1945, a więc w niecały rok, zdekapitowano w ten sposób 10 000 osób.

Po wojnie gilotyna była używana w zachodniej strefie okupacyjnej Niemiec do lipca 1949 roku, kiedy to wprowadzono moratorium (najwyższy wymiar kary zniesiono dwa lata później), a w strefie sowieckiej (potem NRD) do 1968.

USA

Na terenie Ameryki Północnej stosowano gilotynę w Luizjanie, aż do przejęcia tego terenu przez Amerykanów.

Warto też odnotować fakt, że pod koniec lat 90. XX wieku podczas debaty na temat kary śmierci w amerykańskim stanie Floryda jeden z członków legislatury stanowej zaproponował zmianę sposobu wykonywania wyroków śmierci z praktykowanego wówczas krzesła elektrycznego na ścięcie gilotyną. Projekt został odrzucony.

Inne kraje
Gilotyna była też używana w Belgii, Persji, Szwecji (ten ostatni kraj już w roku 1794 posiadał własną gilotynę, zaś publiczne zgilotynowanie Alfreda Andersa w 1910 roku było ostatnim wykonanym w tym kraju wyrokiem śmierci), Wietnamie i koloniach francuskich.

Inne znaczenia pojęcia

Nazwą „gilotyna” określane są także niektóre inne urządzenia do cięcia, działające na zasadzie noża poruszającego się od góry w ramie lub na zawiasie, przeznaczone do innych celów. Najczęściej używane bywają gilotyny introligatorskie do przycinania pliku arkuszy papieru, a także gilotyny do cięcia metali – szczególnie blach.

"Gilotyna", to również pojęcie z zakresu "chwytanych" (ang. grappling) sztuk/sportów walki (judo, sambo, jiu-jitsu, BJJ, Submission wrestling/fighting). Polega ona na odpowiednim uchwyceniu i rozciąganiu szyi przeciwnika (w wersji na stojąco, złapanego, gdy się pochylił, i patrzącego w dół), tak jakby chciało się urwać mu głowę, najpierw rozrywając kręgi szyjne (czyli działania niszczące występują w takiej kolejności, jak to robi przyrząd gilotyna, stąd nazwa techniki w sporcie), choć ma to być przede wszystkim duszenie (bo uchwyt za szyję powoduje ucisk na obie tętnice przeciwnika).

W polityce, tzw. "gilotyna" to mechanizm skracania debaty w Izbie Gmin używany przez rząd Wielkiej Brytanii, w którym debata nad projektem ustawy ma ściśle określony czas na każde ze stadiów procesu ustawodawczego, tak aby zapewnić jego szybkie przejście do otrzymania królewskiej aprobaty. Taktyka "gilotyny" została wprowadzona w 1880 do przezwyciężenia obstrukcji irlandzkich posłów utrudniających pracę parlamentu.

 

Źródło: Wikipedia, licencja CC-BY-SA 3.0, autorzy

 
© 2002-2011 Serwis więziennictwo, resocjalizacja i przestępczość - www.agb.waw.pl/cms
Joomla templates by a4joomla

Ta strona używa plików Cookies. Jeśli nie chcesz, by pliki cookies były zapisywane na Twoim dysku zmień ustawienia swojej przeglądarki. Czytaj więcej....

Kontynuowanie przeglądania serwisu bez zmiany ustawień traktujemy jako zgodę na użycie plików cookies.

EU Cookie Directive Module Information